Proces usprawniania składa się z wielu czynników, które mają na celu wspomagać rozwój dziecka, umożliwić pozyskiwanie nowych umiejętności i zaspokajać podstawowe potrzeby życiowe. Odpowiednia pozycja siedząca jest jednym z warunków poprawy funkcjonalności dziecka, jego samodzielności, percepcji i aktywności. Dobór odpowiedniego siedziska ma gwarantować ułatwienie funkcjonowania, kontrolę postawy, zmniejszenie wpływu odruchów patologicznych na wzorce ruchowe, normalizowanie napięcia mięśniowego, ochronę przed progresją zaistniałych zniekształceń. Ma także wpływ na postrzeganie dziecka przez otoczenie.

Przy wyborze należy pamiętać o funkcjach, które siedzisko musi spełniać w zakresie:

• MIEDNICY I BIODER

Aby zagwarantować optymalne warunki w tym zakresie należy zwrócić uwagę na siedzisko, które stanowi punkt centralny względem ustawienia miednicy i tułowia. Ma ono stanowić bazę podparcia, umożliwić siedzenie symetryczne, zachęcać do utrzymywania równowagi. Ważne jest minimalizowanie skośnego utrzymania miednicy oraz prawidłowe ustawienie kończyn dolnych. Kluczowy jest odpowiedni dobór długości siedziska, aby nie powodować odchyleń miednicy. Podstawa siedziska musi być zrobiona z odpornego i twardego materiału. Taką podstawę można wyściełać warstwą gąbki dla zwiększenia komfortu, jednak musi być ona na tyle twarda żeby była stabilna. Siedzisko musi zapewniać kąt 87-88° zgięcia w stawie biodrowym. Przy różnej długości kończyn można stosować podzieloną długość siedziska. Ze względu na rodzaj niepełnosprawności może być konieczny klin abdukcyjny. Jeśli dziecko wymaga pasów mocujących, dla prawidłowej postawy muszą być one montowane pod kątem 90° w stosunku do siedzenia.

• SKÓRY

Prawidłowo dobrane siedzisko zapewnia równomierny rozkład nacisku, co wpływa na krążenie. Wybór gąbki i materiału wykończenia tapicerskiego musi uwzględniać zabezpieczenie skóry przed otarciami i innymi uszkodzeniami. Materiał powinien być hipoalergiczny i wodoodporny, co ułatwia utrzymanie higieny.

• TUŁOWIA

Siedzisko musi mieć odpowiednie oparcie, które stabilizuje tułów i minimalizuje pochylenie miednicy, maksymalizuje zakres ruchu głową. Również wymaga odpowiedniego wykończenia tapicerskiego, które podniesie komfort oraz przeciwdziała uciskom i uszkodzeniom skóry. Dodatkowego podparcia będą wymagały utrwalone zniekształcenia. Dobre siedzisko musi umożliwiać pochylenie w przestrzeni, co jest szczególnie istotne dla dzieci z obniżonym napięciem mięśniowym. Kluczowa jest możliwość odchylenia całego siedziska, z zachowaniem kątu między oparciem, a siedzeniem. Nie jest to tożsame z regulacją oparcia.  Przy nadmiernej mobilności tułowia wymagane są podparcia boczne, które jednak nie są wskazane dla dzieci, które potrafią utrzymać tułów w pionie.  Ich stosowanie nie może ograniczać ruchu klatki piersiowej, nie mogą być zbyt wysokie, sięgać aż do pach. Niektóre dzieci wymagają stabilizacji głowy. Stosuje się wtedy system kontroli głowy, który utrzymuje ją w pozycji neutralnej względem szyi. Systemy wykonane są z gąbki dopasowanej do głowy i szyi, lub tylko szyi. Nie mogą ograniczać mobilności głowy i szyi, a jedynie pomagają w stabilizacji.

• KOŃCZYN DOLNYCH

Nogi dziecka na siedzisku muszą znajdować się w pozycji neutralnej, poprawia to stabilność i zabezpiecza przed zwichnięciem stawów biodrowych. Można to osiągnąć za pomocą przyśrodkowych podpórek na kolana oraz podpórek bocznych. Muszą być one odpowiednio twarde i szerokie, aby umożliwić pożądane ustawienie także względem stawów biodrowych. Podpórki nie mogą prowadzić do siłowego ustawienia nóg, ani unieruchamiać dziecka. W siedziskach stosuje się także podpórki i pasy na stopy. Są one konieczne ze względu na bazę podparcia, którą dają, a na której to spoczywa kontrola tułowia, kończyn górnych i głowy. Wspomagają także krążenie i hamują niepożądany wpływ napięcia mięśniowego.

• KOŃCZYN GÓRNYCH

Podłokietniki wspomagają wyprost tułowia i proste siedzenie. Wysokość bloczków ramieniowych zależy od wzorców motorycznych dziecka. Taka podpora jednak zawsze powinna podpierać całe ramię i rękę w momencie sięgania w przód.

Prawidłowy dobór krzesła oraz jego odpowiednie usytuowanie dają dziecku z niepełnosprawnością zupełnie nowe możliwości. Staje się uczestnikiem życia grupy, przez zwiększenie udziału w aktywnościach oraz poprzez możliwość obserwacji. Buduje to jego poczucie bezpieczeństwa oraz poczucie własnej wartości. Rozwija się osobowość emocjonalno-społeczna, bowiem dziecko ma okazję stać się czynnym członkiem grupy, socjalizuje się, buduje relacje i więzi. Możliwość uczestniczenia w grach i zabawach, a także spożywanie wspólnie posiłków  wpływa na tworzenie poczucia wspólnoty społecznej. Poszerzają się zakresy percepcyjne, zmienia perspektywa, przy umiejętnej stymulacji istotnie poprawiają się wrażenia zmysłowe oraz pojawiają się nowe doznania, obserwacje, doświadczenia.

Ewa Wawruszak-Stolarczyk – terapeuta ruchowy